Sənədlər

Sosial qanunvericilik

Sosial qanunvericilik

1. Azərbaycanın üzv olduğu konvensiyalar:

  • İnsan ehtiyatlarının inkişafı haqqında Konvensiya (1975) – Azərbaycan 1993-cü ildə qoşulub.
  • İcbari əməyin ləğv edilməsi haqqında Konvensiya (1957) – Azərbaycan 2000-ci ildə qoşulub.
  • Kişi və qadın işçilər - bərabər imkanlar və bərabər rəftar haqqında Konvensiya (1981) – Azərbaycan 2010-cu ildə qoşulub.
  • "Analığın mühafizəsi haqqında" Konvensiya (1952) – Azərbaycan 2010-cu ildə qoşulub.
  •  Ödənişli məzuniyyətlər haqqında Konvensiya (1970) – Azərbaycan 1994-cü ildə qoşulub.
  • Əməyin təhlükəsizliyi və gigiyenası haqqında (1981) – Azərbaycan 2023-cü ildə təsdiq edib.
  • Əlillərin peşə reabilitasiyası və məşğulluğu haqqında (2006) – Azərbaycan 2008-ci ildə qoşulub.
  • Birləşmiş Millətlər Təşkilatının «Qadınlara münasibətdə ayrı-seçkiliyin bütün formalarının ləğv olunması haqqında» Konvensiya (1979) - Azərbaycan 1995-ci ildə qoşulub.
  • Uşaq Hüquqları haqqında BMT Konvensiyası - Azərbaycan 2002-ci ildə Konvensiyanın Uşaqların silahlı münaqişələrə cəlb edilməsinə dair Fakultativ Protokoluna və Uşaq alverinə, uşaq fahişəliyinə və uşaq pornoqrafiyasına dair Fakultativ Protokoluna qoşulub.
  •  “İqtisadi, sosial və mədəni hüquqlar haqqında” Beynəlxalq pakt (1966) - Azərbaycan 1992-ci ildə qoşulub.
  • "Əlilliyi olan şəxslərin hüquqları haqqında" Konvensiya (2006) - Azərbaycan 2008-ci ildə qoşulub.
  • Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyası (1953) - "İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqların müdafiəsi haqqında" Konvensiyanın və onun 1, 4, 6 və 7 saylı Protokollarına 2001-ci ildə qoşulub.
  • BMT-nin "Transmilli mütəşəkkil cinayətkarlığa qarşı" Konvensiyası, onu tamamlayan "İnsan alverinin, xüsusən qadın və uşaq alverinin qarşısının alınması, aradan qaldırılması və cəzalandırılması haqqında" və "Miqrantların quru, dəniz və hava ilə sərhəddən qanunsuz keçirilməsinə qarşı" Protokollar (2000) - Azərbaycanda 2003-cü ildə təsdiq edilib.
     

2. Sosial istiqamət üzrə qanunvericilik

Müvafiq hüquq normaları ilə əmək münasibətlərində işçilərin və işəgötürənlərin əmək, sosial, iqtisadi hüquqları və bu hüquqlarla bağlı müvafiq təminatların minimum səviyyəsi;

İstirahət, təhlükəsiz və sağlam şəraitdə işləmək hüququnun, habelə digər əsas insan hüquqlarının və azadlıqlarının təmin edilməsi prinsipləri və qaydaları;

Azərbaycan Respublikasının bağladığı və ya tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrə, Beynəlxalq Əmək Təşkilatının konvensiyalarına və digər beynəlxalq hüquq normalarına uyğun olaraq əmək münasibətlərinin yaranması, dəyişdirilməsi, onlara xitam verilməsi və bu münasibətlərin iştirakçılarının hüquqlarının mühafizəsi sahəsində işçilərin, işəgötürənlərin, habelə müvafiq dövlət hakimiyyəti orqanlarının hüquqlarını, vəzifələrini tənzim edən normalar təsbit edilir.

Bu Qanun Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına uyğun olaraq məşğulluğa kömək sahəsində dövlət siyasətinin hüquqi, iqtisadi və təşkilati əsaslarını, eləcə də işaxtaran və işsiz şəxslərin sosial müdafiəsi sahəsində dövlət təminatlarını müəyyən edir.

Bu Qanun Azərbaycan Respublikasında vətəndaşların əmək pensiyası hüquqlarının yaranmasının əsaslarını, bu hüquqların həyata keçirilməsi qaydalarını və əmək pensiyası təminatı sistemini müəyyən edir.

Bu Qanun Azərbaycan Respublikasında sosial müavinətlərin təyin olunması və verilməsinin hüquqi əsaslarını müəyyən edir və bu sahədə yaranan digər münasibətləri tənzimləyir.

Bu Qanun Azərbaycan Respublikasında sosial sığorta sahəsində münasibətləri tənzimləyir, sosial sığortanın hüquqi, iqtisadi və təşkilati əsaslarını müəyyən edir.

Bu Qanun işsizlikdən sığortanın təşkilati, hüquqi və iqtisadi əsaslarını müəyyən edir, işsizlikdən sığortanın subyektləri arasındakı münasibətləri tənzimləyir.

Bu Qanun əhalinin tibbi sığortasının təşkilati, hüquqi və iqtisadi əsaslarını müəyyən edir, tibbi sığortanın subyektləri arasındakı münasibətləri tənzimləyir.

 

3. Beynəlxalq qanunvericilik

  • Avropa İttifaqının (Aİ) Əmək Hüquqları ilə bağlı qanunvericiliyi

Aİ əmək hüquqlarının və işçilərin sosial müdafiəsinin təmin edilməsi ilə bağlı geniş qanunvericilik bazasına malikdir. Bu qanunvericilik aktları işçilərin iş şəraiti, əmək haqları, iş vaxtı və təhlükəsizlik kimi məsələləri tənzimləyir.

Əmək Direktivləri: İş saatlarını və işçilərin istirahət hüquqlarını tənzimləyir. İşçilərin maksimum həftəlik iş vaxtı 48 saat olaraq müəyyən edilib və istirahət günləri təmin edilir.

Müvəqqəti İşçilərin Müdafiəsi Haqqında Direktiv: Müvəqqəti və müqaviləli işçilərin hüquqlarının qorunmasını təmin edir. Bu qanunvericilik işçilərin daimi işçilərlə bərabər hüquqlara malik olmasını təmin etməyə yönəlib.

Hamilə Qadınlar üçün Təhlükəsiz İş Şəraiti Haqqında Direktiv: Hamilə qadınların iş şəraitinin təhlükəsizliyini təmin etmək və onlara xüsusi iş hüquqları vermək məqsədilə qəbul edilib.

Məqsəd: İnsan hüquqlarının qlobal səviyyədə müdafiəsi və təmin edilməsi. Bu bəyannamə işçi hüquqlarını da əhatə edir, xüsusilə 23-cü və 24-cü maddələrdə işçilərin əmək hüquqları, ədalətli əmək haqqı, tətil hüququ və iş şəraitinə dair təminatlar göstərilib.

Əsas hüquqlar: Hər bir insanın iş və ədalətli əmək haqqı almaq, layiqli iş şəraiti, istirahət və boş vaxt hüquqları təmin edilir.

Məqsəd: Bu beynəlxalq müqavilə insan hüquqlarının, o cümlədən işçilərin iqtisadi və sosial hüquqlarının təmin edilməsinə yönəlib.

Əsas hüquqlar: Layihədə hər kəsin iş hüququ, əmək haqqı və layiqli iş şəraiti hüququ, həmçinin işsizlikdən müdafiə hüququ kimi məsələlər təsbit olunub.

Məqsəd: Çoxmillətli şirkətlərin sosial məsuliyyətini və insan hüquqlarını qorumaq. OECD üzv dövlətlərində fəaliyyət göstərən çoxmillətli şirkətlər üçün bu təlimatlar korporativ sosial məsuliyyəti təşviq edir və işçilərin hüquqlarını müdafiə edir.

Əsas prinsiplər: İşçilərə ədalətli iş şəraiti təmin etmək, təhqir və ayrı-seçkilikdən qorunmaq, təhlükəsiz iş şəraiti yaratmaq və kollektiv danışıqlar hüququnun təmin edilməsi.

Məqsəd: Korporativ sosial məsuliyyəti təşviq etmək üçün dünyanın ən böyük könüllü təşəbbüsü. Qlobal Saziş işçi hüquqlarının müdafiəsini, ətraf mühitin qorunmasını və korrupsiyaya qarşı mübarizəni dəstəkləyir.

Əsas prinsiplər: İşçilərin insan hüquqlarına hörmət edilməsini və sosial məsuliyyətin təşviq edilməsini nəzərdə tutur. İşçilərin tətil hüququ, təhlükəsiz iş şəraiti və sosial müdafiə hüquqları müdafiə olunur.

Məqsəd: Korporativ sosial məsuliyyət sahəsində fəaliyyət göstərən şirkətlər üçün beynəlxalq standartdır. Bu standart sosial məsuliyyətin təşviq edilməsi və işçilərin hüquqlarının qorunması məqsədilə şirkətlərə rəhbərlik edir.

Əsas prinsiplər: İnsan hüquqlarına hörmət, ədalətli iş şəraiti, təhlükəsiz iş mühitinin yaradılması və kollektiv danışıqların təşviqi.